Femko Belgelendirme, 2016/426/AB Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik kapsamında ihtiyacınız olan her türlü test, deney ve belgelendirme çalışmaları için, Uluslararası tanınırlık yetkisi, alanında uzman mühendis kadrosu ve sektör tecrübesiyle; Modül B: Ab Tip İncelemesi – Üretim Tipi, Modül C2: Üretimin Dâhilî Kontrolü Ve Ürünün Rastgele Aralıklarla Denetimli Muayenesine Dayalı Tipe Uygunluk, Modül D: Üretim Sürecinin Kalite Güvencesine Dayalı Tipe Uygunluk, Modül E- Ürün Kalite Güvencesine Dayalı Tipe Uygunluk, Modül F: Ürün Doğrulamayı Esas Alan Tipe Uygunluk, Modül G: Birim Doğrulamasını Esas Alan Uygunluk, Teknik Dosya Denetimleri ve Gaz Yakan Cihazlar CE Belgelendirme işlemlerinizin tümü için profesyonel hizmetler sunmaktadır.
1. GİRİŞ
Çeşitli akışkanların geçişini veya durdurulmasını sağlamak, debisini ayarlamak, geri dönüşünü engellemek, akış yönünü değiştirmek, akış basıncını sınırlamak ve akış emniyetini sağlamak gibi amaçlarla kullanılan mekanik cihazlara vana denir.
Gaz kesme ventilleri (selenoid valf / vana) ise; gaz güvenlik sistemlerinin bir parçası olarak doğal gaz ve LPG gibi yanıcı ve parlayıcı gazları yakan cihazların gaz hatları üzerinde (örneğin doğal gaz sobaları ve kombilerde brülör durunca gazı kesen, çalışmaya başlayınca da açan) ve gaz alarm cihazı, sismik gaz kesme cihazı, duman sensörleri gibi sinyal üreten cihazlardan sinyal alarak hattaki gaz akışını kesen ve tekrar kuruluncaya kadar gaz akışına izin vermeyen cihazlar olarak kazan dairelerinde, evlerde, işyerlerinde kullanılmaktadırlar. Kesinlikle sızdırmaz olmalıdırlar.
2009/142/AT Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik kapsamında “DONANIM” olarak tanımlanan ürün kapsamında üretilerek piyasaya arz edilmiş gaz kesme ventillerinin (otomatik kapama vanalarının) emniyet, yapım, performans özelliklerini ve işaretlenmesi ile ilgili teknik düzenlemesinde yer alan temel güvenlik gereklerinin sağlanıp sağlanmadığının tespiti amacı ile gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetim faaliyetlerinde kullanılmak üzere denetim personeline yardımcı doküman olarak hazırlanmıştır.
Ürünler için oluşturulan kontrol listelerinde, Avrupa Standardizasyon Kuruluşları (CEN, CENELEC ve ETSI) tarafından kabul edilen, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Standardizasyon Kuruluşlarının üzerinde uzlaştıkları rehber ilkelere uygun olarak üye devletlere danışıldıktan sonra Komisyon tarafından yapılan görevlendirmeyi takiben hazırlanan ve ilgili ürünün tasarım ve üretim aşamasında kullanıldığında ilgili teknik mevzuatında öngörülen temel güvenlik gereklerini sağladığı varsayımını oluşturan Uyumlaştırılmış Avrupa Standartları referans olarak alınmıştır. Uyumlaştırılmış standartlar mecburi olmamakla birlikte üreticiler, Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelikte belirtilen temel güvenlik gerekliliklerini sağlayarak ürünlerini piyasaya arz ettiklerini ispatlamak durumundadırlar. Bu çerçevede, söz konusu denetimlerin üretici beyanından yola çıkarak gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir. Bu denetim rehberinde yer alan metinler yasal bir dayanak olarak kullanılamaz.
2. AMAÇ
Gaz Kesme Ventillerine yönelik gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi ile
- Ürünlerin kullanımlarının gittikçe yaygınlaşması ve riskli ürün grubunda bulunmaları nedeniyle piyasada yer alan ürünlerin 2009/142/AT Yönetmeliği kapsamında uygunluk seviyelerinin tespiti,
- Piyasada standartlara uygun ürünlerin bulunması sağlanarak büyük risk taşıyan güvensiz ürünlerin tüketiciye ulaşmasının önlenerek çevre ve insan sağlığının korunması,
- Geniş kapsamlı bir tarama ile piyasada bulunan ürünlerin marka/model bazında tespiti,
- Yapılan tespitler ışığında riskli ürünler ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi,
- Üretici/ithalatçı envanterinin oluşturulması,
- Haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesin ulaşmasının sağlanması,
- Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması,
- Uygunluk değerlendirmesinde yer alan kuruluşların teknik mevzuat ile belirlenmiş sorumlulukları çerçevesinde yeterlilikleri hususunda tespitler oluşturulması hedeflenmektedir.
3. DAYANAK
Gaz yakan cihazların piyasa gözetimi ve denetimi, Bakanlığımıza “635 Sayılı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile verilen yetki çerçevesinde
- 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun,
- Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik,
- Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği,
2009/142/AT Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda gerçekleştirilmektedir.
Gaz kesme ventillerinin piyasa gözetimi ve denetim faaliyetlerinde denetim elemanlarına yardımcı olması için hazırlanan bu rehber doküman, aşağıda belirtilen standartlardan faydalanılarak hazırlanmıştır.
- TS EN 161+A3 Gaz Brülörleri ve Gazlı Cihazlar İçin Otomatik Kapama Vanaları,
- TS EN 13611+A2 Emniyet ve Kumanda Tertibatları – Gaz Brülörleri ve Gaz Yakan Cihazlar İçin – Genel Özellikler
- TS EN 126 Çok Fonksiyonlu Kontrol Tertibatları – Gaz Yakan Cihazlar İçin
- TS EN 14459 Elektronik Sistemlerdeki Kumanda Fonksiyonu – Sınıflandırma ve Değerlendirme İçin Metotlar
4. GAZ KESME VENTİLLERİ HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER
Gaz kesme ventilleri; gazla çalışan cihazlar ile gaz tesisatlarında herhangi bir risk durumunda, riski algılayan sensörler ile birlikte çalışarak gazın otomatik olarak kesilmesini sağlayan emniyet donanımlarıdır.
Gaz kesme ventillerinin cihazlarla bütünleşik olanları olduğu gibi, gaz besleme hattı üzerine doğal gaz ve LPG’ye duyarlı alarm cihazlarının veya meydana gelebilecek deprem sarsıntılarında deprem hareketini algılayan sensörlerin göndereceği sinyaller ile birlikte çalışan gaz yakan cihazdan bağımsız olanlar da bulunmaktadır. Bu ürünler sayesinde gaz sızıntılarının sebebiyet vereceği yangın ve patlama oluşumu engellenmiş olur.
Bu nedenle kapalı ortamlarda emniyet açısından bu ürünler oldukça gereklidir.
Gaz kesme ventillerinin farklı kullanım alanlarını içeren örnekler aşağıda verilmiştir: Pilot alevli bir kombide: Pilot alevi yakma düğmesine basılınca gaz hattında önce pilot gazına geçiş veren emniyet valfi açılır. Pilot alevi yandığı sürece termokupl alev sıcaklığını hissederek bu sıcaklık oranında gerilim üretir. Bu gerilim gaz valfi içindeki emniyet valfinin bobinini enerjilendirir ve gaz hattının açık kalmasını sağlar. Pilot alevi sıcaklığı düştüğünde veya alev söndüğünde yeterli gerilimi üretemeyeceğinden gaz valfinden ana gaz geçişinin kesilmesini sağlar. Kombi kapanır.
-Gazlı ocaklarda (örneğin döner ocağı): Gaz kesme ventili kontrol dışı sönen radyanlara giden gazı otomatik olarak keser.
-Gazlı sanayi tip mutfak ekipmanlarında (örneğin sanayi tipi fırınlarda): Elektrik kesintisi olduğunda ve tehlike anında vana gaz akışını kapatır.
-Gaz sensörleri ile birlikte: Örneğin sismik hareketi algılayan cihaz meydana gelen deprem sarsıntısında standardında belirtilen ivme değerlerindeki sarsıntılarda deprem hareketini algılar ve doğal gaz kullanılan binaların kolon hatlarına monte edilen gaz kesme emniyet vanalarına (Selenoid Vana) sinyal göndererek doğal gazı otomatik olarak keser. Bu durumda deprem sırasında ve sonrasında binaya giren gaz borularında meydana gelebilecek gaz kaçaklarından çıkabilecek patlamalara ve yangınlara karşı önlem alınır. Cihaz, algılama tertibatının algıladığı sismik hareket sonucu gazı kestikten sonra, tesisata gazın tekrar verilebilmesi ancak el ile yeniden kurma (reset) işleminden sonra mümkün olmalıdır. Bu işlem sadece yetkili gaz dağıtım şirketi (BAŞKENTGAZ, İGDAŞ, İZGAZ gibi) tarafından yapılabilmelidir. Diğer bir kullanım alanı olan kazan dairelerinde ise; üst havalandırmadan daha yüksek bir seviyeye tesis edilen ATEX belgeli ex-proof (patlayıcı ortam) alarm cihazı ile irtibatlandırılmış selenoid vana, oluşabilecek bir gaz kaçağı durumunda gaz alarm cihazından aldığı sinyal doğrultusunda kazan dairesine gaz girişini engelleyecek bir noktaya yerleştirilir. Tesisata gazın tekrar verilebilmesi yine yetkili kişilerce olur.
Pnömatik Kontrollü Vanalar: Basınçlı hava olmadığında vana yayın gücü ile kapalı konumda olur ve akışkanı geçirmez. Basınçlı hava ile yay sıkışır, vana açık konuma gelir ve akışkan geçebilir.
Selenoid Kontrollü Vanalar: AC veya DC elektrik enerjisiyle çalışan ve çeşitli akışkan hatlarının kontrolü işlevini gören, iki veya üç yollu vanalardır. Bobin, çekirdek, kovan ve gövdeden oluşmaktadır. Akışkan hattının kontrolü, elektrik enerjisi verilmesiyle bobin üzerinde meydana gelen elektromanyetik kuvvetin bobin çekirdeğini hareket ettirmesiyle yapılmaktadır.
Konumlarına göre ventiller normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Bobine enerji verildiğinde kapalı olan hattı açmaya yarayan ventiller normalde kapalı; açık olan hattı bobine enerji verildiğinde kapatmaya yarayan ventiller ise normalde açık ventil olarak adlandırılmaktadır. Bobine elektrik enerjisi verildiğinde elektromanyetik kuvvet oluşmakta ve bu kuvvet ventil içindeki hareketli nüveyi sabit nüveye doğru çekmektedir. Hareketli nüve, ventilin giriş ve çıkışı arasındaki akışın gerçekleştiği orifisi açmakta (normalde kapalı tip) veya kapamaktadır (normalde açık tip) ve bu şekilde akış kontrolü sağlanmaktadır. Hareketli nüvenin orifisle temas eden yüzeyinde sızdırmazlık conta ile sağlanır. Bu conta ventilin içinden geçen akışkanla temas ettiğinden ventili kullanacağınız akışkanın türüne göre doğru sızdırmazlık elemanının seçilmesi önemlidir.
5. GAZ KESME VENTİLLERİNİN TAŞIDIĞI BAŞLICA RİSKLER
Bu ürünlerin kullanımı sırasında başlıca
- Elektrik veya mekanik etkiler sonucu insanların tehlikeye maruz kalmaları,
- Valf hareket halinde iken hareketli parçalara ait temas korumalarının çıkarılmaya çalışılması sonucu yaralanmalar,
- Tehlikeli gaz ve sıvı sızıntıların (örneğin patlayıcı, zehirli veya aşırı sıcak) insanlar ve çevre açısından herhangi bir sorun doğurmayacak biçimde bertaraf edilememesi,
- Kontrol dışı gaz akışının bir sonucu olarak gaz cihazlarında yangın ve patlama,
- Kazan dairesi gibi elektrik kesilmesinde yakma işleminin otomatik olarak durdurulduğu uygulamalarda, özellikle elektriğin kesilip geri gelmesi ile yakma sisteminde bazı potansiyel arızaların olabileceği de göz önünde bulundurulduğunda gaz vanasının açık kalarak kazan dairesine, brülöre kadar gaz gelmesi sonucu patlama ile ilgili riskleri bulunmaktadır.