Exproof Kontaktör – CE Belgesi

Femko Belgelendirme; 2014/34/AB ATEX Yönetmeliği kapsamında ex-proof cihazlar (Potansiyel patlayıcı ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanan, üretilen ekipman ve koruyucu sistemler) üreten imalatçılara, Patlamadan Korunma Dokümanı, Ek 3 (Modül B) AB Tip İncelemesi Modülü (seri üretim için belgelendirme), EK 4 (Modül D) İmalat Sürecinin Kalite Güvencesini Esas Alan Tipe Uygunluğu, EK 6 (Modül C1) Denetimli Ürün Deneyi ve Üretimin Dahili Kontrolünü Esas Alan Tipe Uygunluk, Ek 7 (Modül E) Ürün Kalite Güvencesini Esas Alan tipe uygunluk, EK 8 (Modül A) Madde 15.1.b (ii) Üretimin Dahili Kontrolü Modülü, Ek 9 (Modül G) Birim Doğrulamasını Esas Alan Uygunluk Modülü (seri üretimi olmayan, adetli üretimler için cihaz başı belgelendirme) gibi ATEX belgelendirme modülleri kapsamında Teknik Dosya Denetimleri ve Atex Sertifikası işlemlerinizin tümü için profesyonel hizmetler sunmaktadır.

1. GİRİŞ

Bobinine elektrik verildiğinde kapalı kontaklarını açan, açık kontaklarını kapatan ve uzaktan kumanda edilebilen elektromanyetik anahtarlara kontaktör denir. Kontaktörler, başta elektrik motorları olmak üzere, elektrik tesislerinin kablo ile uzaktan kumanda edilmelerine imkân sağlar. Termik röleler ile kullanıldığında ise cihazları ve tesisleri aşırı yük akımlarına karşı korur. Kontaktörler, genellikle alçak gerilimde kullanılır. Kumanda ettiği devreyi nominal akım altında açıp kapayabildiği gibi belirli orandaki aşırı akımları da kesebilir. Exproof kontaktöre örnekler aşağıdaki şekilde verilmiştir.

Exproof kontaktörde en yaygın uygulama “d” tipi koruma şeklidir. Yeraltı madenlerinde neme karşı koruma gerekçesiyle neredeyse tamamı “d” tipi korunmuş gövde içerisine yerleştirilmiştir. Ayrıca devre kesici anahtarlar ve kablo giriş çıkışlarında “e” tipi koruma olabilmektedir. Kullanım yerleri oldukça çeşitlidir: Motorlarda yol verici ve devre kesici olarak, kompanzasyon panolarında, ısıtıcıların devreye girip çıkmasında, kaynak makinesi, trafo ve neredeyse tüm sistemlerde kullanılır.

Günümüzde endüstrinin gelişmesine paralel olarak, elektronik otomasyon sistemlerinin yaygınlaşması ve kesintisiz çalışma zorunluluğu kaliteli ve çok fonksiyonlu güç anahtarlama ünitelerini gerektirmektedir. Çalışma ve kullanma tarzı bakımından kontaktörü diğer anahtar türlerinden ayıran en önemli özelliği devreyi daha sık açıp kapamaya ve aynı zamanda uzaktan kumandaya elverişli olmalarıdır.

Kontaktörler tek başlarına devre koruma elemanı olarak kullanılamazlar, ancak termik rölelerle birlikte kullanıldıklarında devreleri aşırı yük akımlarına karşı korurlar.

grey

2. AMAÇ

Patlayıcı ve yanıcı ortamlar olarak bilinen tehlikeli sahalarda kullanılan 94/9/AT kapsamındaki exproof kontaktör cihazlarının denetlenmesindeki amaç; piyasadaki mevcut durumlarını, “Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle ile İlgili Yönetmelik(94/9/AT)” kapsamında değerlendirmektir. Ayrıca ilgili standartlar doğrultusunda etiket, işaret denetimlerini yapmak, gerektiğinde test ve muayenesini yaptırmaktır. Bu amaçlar doğrultusunda yapılacak faaliyetler:

  • Piyasada bulunan ürünlerin marka/model bazında tespit edilmesi,
  • Yönetmeliğe uygunluk seviyelerinin belirlenmesi,
  • Denetim mekanizmalarının sorunsuz yürütülmesi için gerekli faaliyetlerin planlanması,
  • Risk teşkil eden ürünler için gereken tedbirlerin alınması,
  • Gerektiğinde laboratuvar test imkanlarından yararlanılması,
  • Denetim sonuçlarının değerlendirilerek istatiksel veriye dönüştürülmesi,
  • İlgili kuruluşların bilgilendirilerek konu ile ilgili bilgi ve deneyiminin arttırılmasıdır.

3. DAYANAK

Bu ürünün denetim sürecinde gereken mevzuat listesi aşağıda belirtilmiştir.

3.1. Kanun

4703 Sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun

3.2. Yönetmelik

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetim ve Denetim Yönetmeliği

Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik

3.3. İlgili Standartlar

Exproof kontaktörlerin denetlenmesinde kullanılacak standartlar aşağıdaki tabloda verilmiştir.

grey

4. TEKNİK BİLGİLER

4.1. Kontaktörlerin İç Yapısı

Demir nüve, bobin, kontaklar ve paletten oluşmaktadır. Bobinine elektrik verildiği zaman kapalı kontaklarını açan, açık olan kontaklarını kapatan ve uzaktan kumanda edilebilen kontaktörlerin iç yapısı; aşağıdaki şekildeki gibidir.

grey

a) Demir nüve: Alternatif akım kontaktörlerinde ince silisli saçlardan yapılır; doğru akım kontaktörlerinde tek parça yumuşak demirden imal edilir. Alternatif akımda kullanılan kontaktör nüvelerinde, nüvenin ön yüzeyine açılan oyuklara bakır halkalar yerleştirilir. Bu bakır halkalar akımın 0 olduğu noktalarda nüvenin bırakılmasına engel olur, titreşim ve gürültüyü ortadan kaldırır. Doğru akımda kullanılan nüvelerde ise bobinin enerjisi kesildiği anda, nüvenin paleti hemen bırakması için plastik pullar konulur. Şekil -4’te demir nüveye örnek resim verilmiştir.

grey

b) Bobin: Çalışma gerilimine göre spir sayısı ve dış görünüşü değişir. Üzerinden akım geçtiğinde nüveye mıknatıslık özelliği kazandırır. Aşağıdaki şekilde kontaktör bobinine örnek verilmiştir.

grey

c) Kontaklar: Kadmiyum, molibden, gümüş, demir, bakır-nikel, karbon ve tungtenden gibi alaşımlardan yapılır. Normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere iki çeşittir. Ana ve yardımcı kontaklar olarak isimlendirilir. Ana kontaklar güç devresinde kullanılır ve akım taşıma kapasiteleri daha yüksektir. Yardımcı kontaklar ise genellikle kumanda kısmında kullanılır. Kontaklar, üzerinden geçen akım ve kapasitelerine göre çeşitli alaşımlardan meydana gelir. Genellikle sert bakır, tungstenden veya gümüş alaşımlarından meydana gelir. Aşağıdaki şekilde kontak örnekleri verilmiştir.

grey

d) Palet: Kontaktör nüvesinin hareketli kısmı palettir. Demir nüvenin mıknatıslanması ve yayların itmesi ile hareket eder. Palet üzerine kontaklar montaj yapılmıştır. Demir nüve mıknatıslandığı zaman paleti çeker ve bazı kontaklar açılır, bazı kontaklar kapanır. Demir nüveye sarılı bobinin enerjisi kesildiğinde, yayların itmesi sonucu palet ilk konumuna döner. Ayrıca kontaktörün sabit kontak ile hareketli kontağının birleştiği yere seperatör takılır. Seperatör ark söndürme odasıdır, arkı söndürmek için kullanılır. Güç büyüdükçe ark da fazlalaşmaktadır. Aşağıdaki şekilde palet ve seperatöre örnek verilmiştir.

grey

4.2. Çalışma Prensibi Demir nüve üzerine sarılan kontaktör bobinine gerilim uygulandığında, nüve elektromıknatıs özelliği kazanarak karşısındaki paleti çeker. Palet üzerinde bulunan hareketli kontaklar, sabit kontaklarla birleşir veya ayrılır. Bu durumda normalde açık kontaklar kapanır, normalde kapalı kontaklar açılır. Aşağıdaki şekilde kontaktörün çalışma prensibi verilmiştir.

grey

Üç fazlı bir motorun kontaktörle kontrol şemasına ait güç ve kumanda bağlantı şeması Şekil-9’da verilmiştir. Kumanda devresinde başlama (start) butonu ile kontaktör bobinine elektrik enerjisi gönderilir. Enerji altında kalan bobin kontakları konum değiştirecektir. Açık durumda olanlar kapalı, kapalı olanlar ise açık duruma geleceklerdir. Kumanda edilen motor, devreye enerji girişi ile çalışmaya başlar. Durdurma (stop) butonuna basıncaya kadar motor çalışmaya devam edecektir. Motor çalışmasında, herhangi bir nedenle akım artışında, aşırı akım rölesi devreye girerek motorun enerjisini kesebilmektedir. Üç fazlı köndaktörlerin çalışması aşağıdaki şekilde verilmiştir.

grey

4.3. Kontaktör Çeşitleri

Akım cinsine, imalat durumuna ve kullanım sınıflarına göre kontaktör çeşitleri şunlardır:

a) Akım Cinsine Göre: Doğru akım (DC) kontaktörleri,

Alternatif akım (AC) kontaktörleri.

b)İmalat Durumuna Göre: Elektromanyetik kontaktörler, Basınçlı havalı (vakumlu) kontaktörler, Elektro-pnomatik kontaktörler.

Madencilikte Kullanılan Basınçlı Havalı (vakumlu) Exproof Kontaktör örnekleri aşağıdaki şekilde verilmiştir.

grey

c) Sınıflarına Göre Kontaktör Çeşitleri:

i. AC Kontaktör Tipleri:

  • AC1: Isıtıcılarda aktif yüklerde kullanılır.
  • AC2: Nominal akımın 2,5 katı çeken motorlarda kullanılır.
  • AC3: Kafesli asenkron motorlarda, yürüyen merdiven, pompalar, soğutucular ve konveyörlerde kullanılır.
  • AC4: Kesik çalıştırmalarda, motorlara yol verme esnasında nominal akımın 5, 6 katı akım çeker.
  • AC5a: deşarj lambalarında kullanılır.
  • AC5b: Akkor tipi lambalarda,
  • AC6a: Trafoların devreye alınmasında,
  • AC7a: Endüktüf yükleri az olan ev aletlerinde,
  • AC7b: Endüktüf yükleri az olan ev aletlerinde,
  • AC8a: Aşırı yük altında bulunan dinjöktör gibi elle kurmalı sistemlerde, soğutucularda,
  • AC8b: Kompresör motorlarında kullanılır. ii. DC Kontaktör Tipleri:
  • DC1: Isıtıcılar, fırınlarda,
  • DC3: Yavaş hareket eden doğru akım motorlarında, dinamik frenleme sistemlerinde,
  • DC5: Yavaş hareket eden doğru akım motorlarında, şönt motorlarda, dinamik frenleme sistemlerinde,
  • DC6: Flamanlı akkor lambalarda kullanılır.

Kontaktörler, “d” tipi aleve dayanıklı mahfaza, “e” tipi artırılmış güvenlikli, “i” tipi kendinden emniyetli koruma tipleri ile patlayıcı ortamlara karşı korunmuştur. Şekil-10’daki gibi “d” tipi koruma bulunan mahfazanın içine alınarak exproof kontaktör olarak muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılabilir.

grey

4.4. Exproof Kontaktörlerin İşaretlenmesi

Exproof Kontaktörlerin işaretlenmesi TS EN 60079-0’da tanımlandığı gibi işaretlenmelidir. Ürün ile ilgili etiket örneği Şekil-12’de, etiket açıklaması Şekil-13’te verilmiştir. Exproof ekipmanlar monte edildikleri ortamın özelliği göz önüne alınarak, ortama uygun koruma tipi tercih edilmelidir.

grey grey

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER

Kontaktörler bulundukları ortamda çeşitli ateşleme kaynakları nedeniyle meydana gelebilecek aşırı ısınma, kıvılcım ve arklar sonucu patlamaya sebep olabileceğinden exproof özellikte üretilmeleri gerekmektedir. Özellikle sabit kontak ve hareketli kontak kısmında ark çıkarabilmektedir. Bu sebeple kontakların arasına ark söndürme odası denilen seperatör konulur. Muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılan ürünler uygun zone(bölge) sınıflandırılmasına göre kullanılmalıdır.

Femko Muayene, tüm bunların dışında ATEX 137 (99/92/EC) Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik Kapsamında Uygunluk Muayenesi, EN 60079-14 Patlayıcı Ortamlarda Tesis ve İşletmelerdeki Elektrik Tesisat Uygunluk Muayenesi, EN 60079-10-1 ve EN 60079-10-2 Standartları kapsamında Proje uygunluk Muayenesi gibi alanlarda da çözümler sunmaktadır.

Hizmetlerimiz

Diğer CE Belgeli Ürünler

Diğer Yazılarımız