Elektrik Motorları – CE Belgesi

I. GİRİŞ

Sanayide yaygın bir şekilde kullanılan elektrik motorlarının enerji verimliliği açısından uyması gereken temel gereklerin kontrolünü amaçlamaktadır. Elektrik motorlarının sanayide en fazla kullanıldığı yerler, fan ve havalandırma sistemleri, pompalar, kompresörler ve diğer kullanım alanlarıdır.

II. AMAÇ

Nisan 2012 tarihinden sonra ülkemizde üretilerek ya da ithal olarak piyasaya arz edilen, 2, 4, 6 kutuplu, anma gerilimi (UN) en fazla 1000 V olan, anma çıkış gücü (PN) 0,75 kW ile 375 kW arasında olan ve sürekli çalışacak şekilde tasarlanmış tek hızlı, 3 fazlı, 50 Hz veya 50/60 Hz sincap kafesli endüksiyon motorlarının tebliğin gereklerini karşılayıp karşılamadığını kontrol etmek amacıyla yapılacak olan piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Aşağıda belirtilen motorlar bu rehberin kapsamı dışındadır:

1. Bir sıvı içine tamamen daldırılmış halde çalışacak şekilde tasarlanmış motorlar,

2. Dişli, pompa, fan veya kompresör gibi bir ürüne tam olarak entegre edilmiş olan ve enerji performansı üründen bağımsız olarak test edilemeyen motorlar,

3. Deniz seviyesinden 4000 metrenin üzerindeki yüksekliklerde, ortam sıcaklığının 60°C’nin üzerinde olduğu yerlerde, 400°C’nin üzerinde maksimum çalışma sıcaklığında, ortam sıcaklığının herhangi bir motor için -30°C’nin altında, hava soğutmalı bir motor için ise 0°C’nin altında olduğu yerlerde, ürüne giren soğutma suyu sıcaklığının 0°C’den düşük, 32°C’den yüksek olduğu yerlerde ve 30/12/2006 tarihli ve 26392 (4. Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelikte (94/9/AT) tanımlanan muhtemel patlayıcı ortamlarda çalışacak şekilde özel olarak tasarlanmış motorlar,

4. Frenli motorlar

Bu doküman denetçilere, bu ürüne ilişkin enerji verimliliği ile ilgili alanlarda gerçekleştirilecek denetimlerde “Rehber” olarak kullanılmak üzere hazırlanmış olup, bu ürünün kapsamında yer aldığı diğer tüm teknik mevzuatta yer alan hükümler saklıdır ve ürünün ilgili tüm mevzuata uygunluğu esastır.

Denetimler, öncelikle üretici ve ithalatçılarda yapılacak olup numune alımının mümkün olmadığı durumlarda (denetim yapıldığı yerde numune alımı için yeterli sayıda numune olmaması hali) satıcılardan numune alımı yapılacaktır.

  • Denetimlerde öncelikle ürünün tebliğ kapsamında olup olmadığının kontrolü sağlanacak olup ardından Elektrik Motorlarının Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair Tebliğ (SGM-2012/2) Ek-I 2.Maddesi gereği motor plakasında yer alması zorunlu olan bilgilerin mevcut olup olmadığı kontrol edilecek ardından diğer kontroller yapılacaktır.

III. DAYANAK

1. Yatay Mevzuat

  • a. Enerji ile İlgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yönetmelik (Eko-tasarım Yönetmeliği) (2009/125/AT)
  • b. 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun (Çerçeve Kanun)
  • c. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği

2. Dikey Mevzuat

  • a. Elektrik Motorları İle İlgili Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair Tebliğ (SGM 2012-2) (Resmi Gazete Tarihi: 07.02.2012 Resmi Gazete Sayısı: 28197) (Avrupa Birliği’nin Elektrik Motorları İle İlgili Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair EC/640/2009 sayılı Tüzüğü)

3. İlgili Temel Standartlar

  • a. TS EN 60034-30-1 “Döner elektrik makineleri – Bölüm 30-1: Şebeke tarafından beslenen a.a motorlar için verimlilik sınıfları (IE kodu)”
  • b. TS EN 60034-2-1 “Döner elektrik makineleri – Bölüm 2-1: Kayıplar ve verimin deneylerle belirlenmesinde kullanılan standart yöntemler (cer taşıtları için kullanılan makineler hariç)”
  • c. TS EN 60034-1 Döner elektrik makineleri – bölüm 1: Beyan karakteristikleri ve çalışma karakteristikleri Madde 10. İşaretleme

IV. TEKNİK BİLGİLER

1. Genel

Elektrik motoru, elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren aygıtlardır. Temel olarak bir elektrik motoru, stator ve rotor diye iki kısımdan meydana gelir. Duran hareket etmeyen kısım statordur. Statorun gövde içerisinde oyuklar vardır, bu oyuklara iletkenler yerleştirilir.

Yerleştirilen iletkenlerden akım geçer ve akım geçtiğinde manyetik alan meydana gelir.

grey

a. Elektrik Motorlarının Çeşitleri Aşağıda verilen motor çeşitlerinden sadece AC (Alternatif Akım) Motorlardan Asenkron (İndüksiyon) Motorlar bu rehberin (Elektrik Motorları İle İlgili Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair Tebliğ SGM-2012/2) kapsamında yer almaktadır.

grey

2. Elektrikli motorların çalışma prensibi

Statorda manyetik alan ile rotorda iletkenlerden geçen akımın meydana getirdiği manyetik akım etkileşimi sağlar. Ters yönde geçen akım negatif periyotta iki yönde de etkili olur. Statorun N kutbundaki iletkenler bir yönde, diğer yönde S kutbu yönünde bir iletken grubu ters yönde oluşur. Statorda oluşan N ve S yönündeki bu kuvvet, döndürme momenti, rotorun dönmesini sağlar. Alternatif akımlarda kutuplardan geçen akımın yönü değiştiği zaman kutupların yönü de değişir. Bu vesile ile motorun yönü de değişir. Kutup altındaki akım yönleri değişmez. Statorda meydana gelen manyetik alanın iletkenler tarafından dönme yönleri değişmez.

Rotor aynı yönde dönmeye devam eder.

Bir elektrik motorunda enerji verimini etkileyen faktörler ise aşağıdaki gibidir:

grey

Ayrıca çok sık yapılan bir hata ise yanan elektrik motorlarının sardırılmasıdır. Yanan bir elektrik motorunun tekrar sardırılması durumunda motor veriminin %1-4 oranında düşeceğini de unutmamalıyız.

3. Ürün Tip ve Modelleri

grey

4. Elektrik Motorlarında Verimlilik

Elektrik motorlarında verimlilik (motor milindeki çıkış gücünün şebekeden çekilen giriş gücüne oranı) IE (International Efficiency) sınıflarına göre hesaplanmakta olup verim sınıfları IE1 (International Efficiency), IE2, IE3… şeklindedir. IE1 verim sınıfı en düşük sınıf olup, Elektrik Motorlarının Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair Tebliğ (SGM2012/2)’nin yayımlanıp yürürlüğe girmesi ile 1 Nisan 2012 tarihinden itibaren piyasaya sürülmesi yasaklanmıştır. Hali hazırda Türkiye’de piyasaya arz edilecek elektrik motorlarının verimleri IE2 ve üzerinde olmak zorundadır. 2017 yılından itibaren ise piyasaya sürülecek elektrik motorlarının verim sınıfı IE3 ya da üzerinde olmak zorundadır.

grey

5. Çevreye Duyarlı Tasarım Şartları

Motorlarla ilgili nominal asgari verim şartları “Elektrik Motorlarının Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair Tebliğ (SGM-2012/2) Ek-I’inde verilmiştir. Denetimler sırasında gerekmesi halinde bu tablolar kullanılarak doğrulamalar yapılacaktır.

V. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER

Ürünün güvenlikle ilgili taşıdığı riskler “Belirli Gerilim Sınırları Dahilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat İle İlgili Yönetmelik (LVD) (2014/35/AB)” kapsamında incelenmektedir.

  • Ancak, bu ürünlerin enerji verimliliği ile ilgili düzenlemelere uymaması halinde ortaya çıkacak riskler; gerek ulusal bazda gerekse bu ürünlerin kullanıcıları bazında yaşanacak ekonomik kayıplar ve daha da önemlisi çevreye verilen zarar açısından değerlendirilmelidir.

Hizmetlerimiz

Diğer CE Belgeli Ürünler

Diğer Yazılarımız